Willa Czerwony Dwór

Do Zakopanego, pod Tatry przyjeżdżają tłumy turystów. Magnesem są oczywiście Tatry, ale także kultura góralska z zachowanymi do dziś zwyczajami, obrzędami, tradycjami, które w innych regionach Polski dawno odeszły już do przeszłości. O wiosennych i letnich zwyczajach i tradycjach, przesądach i przysłowiach podczas majowego Wieczoru w Czerwonym Dworze opowiadała etnolog Anna Nędza-Kubiniec. Wspominając wydarzenia z własnej młodości podkreślała zmieniające się uwarunkowania i zachodzące we współczesnym świecie zmiany oraz rolę rodziny w zachowaniu tradycji. Na sali obecne były m.in. kierowniczki zespołów góralskich Maria Kukuc-Frączysta („Giewont”) i Zofia Kubiniec-Stanuch („im. Klimka Bachledy” i „Małe Klimki”), które od lat wychowują kolejne pokolenia dzieci i młodzieży w dbałości i trosce o podhalańskie dziedzictwo. Zebrani goście w kuluarach długo jeszcze dyskutowali i wspominali „Jak to drzewiej na Podhalu bywało”. Małgorzata Wnuk

Kwietniowy „Wieczór w Czerwonym Dworze” obfitował w emocje, wzruszenia i wspomnienia. Rok 2024 został ogłoszony przez Sejm RP Rokiem Polskich Olimpijczyków w związku z setną rocznicą zdobycia pierwszego medalu olimpijskiego dla Polski. Polskim sportowcom i olimpijczykom, zwłaszcza tym wywodzącym się z podhalańskiej ziemi zostało poświęcone spotkanie w Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór. Poprowadziła go biegaczka i biathlonistka, uczestniczka Igrzysk Olimpijskich w Albertville (1992) i Lillehammer (1994), wieloletnia naczelnik wydziału kultury fizycznej i komunikacji społecznej w UM Zakopane, delegat techniczny FIS – dr Zofia Stefania Kiełpińska. Przypomniała ona polskich sportowców biorących udział w IO kiedy Polski nie było na mapie świata, pierwszych medalistów z roku 1924, sportowców z Zakopanego i Podhala oraz postaci działaczy i trenerów, bez których spełnianie sportowych marzeń byłoby niemożliwe. W spotkaniu uczestniczyli także zakopiańscy olimpijczycy: Józef Gąsienica-Sobczak, Anna Mąka, Magdalena Czyszczoń, Władysława Majerczyk-Tragarz, Józefa Majerczyk-Chromik oraz Krystyna Liberda Stawarska.  

Marcowy wieczór w Czerwonym Dworze o legendzie Zakopanego i gór Józefie Uznańskim przyciągnął bardzo wielu miłośników Tatr, znajomych, przyjaciół. Gościła też rodzina legendarnego ratownika - wnuk Kamil z rodziną oraz wnuczka. Nestor polskiego ratownictwa, geograf, taternik jaskiniowy i speleolog, przewodnik tatrzański, ratownik górski, geolog, autor wielu książek i artykułów - Apoloniusz Rajwa przedstawił szeroko sylwetkę swego przyjaciela Józefa Uznańskiego, którego 100. rocznicę urodzin właśnie będziemy obchodzić. Józef Uznański znany jako „Ujek” urodzony 30 marca 1924 roku w Zakopanem zmarł 20 lutego 2012 roku. Był ratownikiem tatrzańskim, instruktorem narciarskim PZN i przewodnikiem tatrzańskim II klasy. Od dziecka uczestniczył w zawodach narciarskich ale jego karierę przerwała II wojna światowa. Został żołnierzem Związku Walki Zbrojnej. Znany jest z ucieczki z kolejki na Kasprowy Wierch, o którym to wyczynie krążą legendy. Jak wyglądała owa ucieczka – opowiadał Apoloniusz Rajwa, znający bezpośrednią relację samego Uznańskiego. Po wojnie aresztowany przez komunistów trzykrotnie uciekał, udał się na Ziemie Odzyskane, do Zakopanego powrócił w roku 1952, ukrywał się do 1954. Potem podjął pracę instruktora narciarskiego i ratownika górskiego. To on właśnie zainicjował przejście z ratownictwa tradycyjnego do nowoczesnego, wprowadzał nowe techniki (np.  zestaw Grammingera, w którym przejechał łącznie ponad 1950 metrów, co było rekordem Polski. Do emerytury wziął udział w około 313 akcjach ratunkowych i 200 interwencjach narciarskich. Jako pierwszy (1963) zjechał w szelkach Grammingera z  Kazalnicy Mięguszowieckiej (drogą Łapińskiego), ustanawiając światowy rekord długości zjazdu z rannym taternikiem (460 m). Jako pierwszy pracował też z psem ratowniczym Cyganem. W uznaniu zasług Uznańskiego odznaczono go  Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski . Wielowątkową, barwną opowieść Apoloniusza Rajwy o przyjacielu zakończyły gromkie brawa, a także odśpiewane życzenia 200 lat życia dla prelegenta obchodzącego niebawem okrągłą rocznicę urodzin.    

Kolejny Wieczór w Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór - jednostce ZCK - poświęcony był Wojciechowi Gąsienicy Rojowi, budowniczemu „Władysławki”, nazwanej w późniejszym czasie „Czerwonym Dworem”. W styczniu br. minęła setna rocznica jego śmierci. O znakomitym góralskim budorzu opowiadał dr hab. Zbigniew Moździerz, historyk architektury, konserwator zabytków, głównym specjalistą Muzeum Tatrzańskiego ds. ochrony zabytków, autor wielu książek i publikacji naukowych i popularno-naukowych. Wojciech Roj od dzieciństwa pomagał rodzicom w gospodarstwie, pracował później jako kowal, a także w kopalni na Węgrzech. Był przewodnikiem i tragarzem dla letników. Po przyjeździe do Zakopanego dr Tytusa Chałubińskiego zaprzyjaźnił się z nim i często chodzili razem w góry. Dokonał kilku pierwszych wejść taternickich (m.in. na Gerlach, Mięguszowiecki Szczyt i Baranie Rogi). Zajął się ciesielką, a pierwszą większą budowlą, w której debiutował jako cieśla i majster była willa wzniesiona dla T. Chałubińskiego (1881-1882) przy ul. Zamoyskiego wg projektu J. P. Dziekońskiego. Począwszy od willi „Korwinówka” (późniejsza „Oksza”) prace przy budowie kolejnych domów w stylu witkiewiczowskim organizował właśnie Wojciech Roj. Były wśród nich „Koliba” oraz „Władysławka” czyli dzisiejszy „Czerwony Dwór”. Nie byłoby więc wystaw i „Wieczorów w Czerwonym Dworze” gdyby nie bohater wieczoru Wojciech Roj, burmistrz Zakopanego Leszek Dorula, który zdecydował o remoncie willi i utworzeniu w niej Centrum Kultury Rodzimej oraz dr hab. Zbigniew Moździerz, który nadzorował przebieg prac remontowych. Wspólne śpiewanie kolęd w okresie bożonarodzeniowym to jeden z piękniejszych zwyczajów polskich łączących pokolenia.